Uluslararası Çalışan TIR Şoförlerinin Tazminat Sorunu Nasıl Çözülür? - 21 Eylül 2015

 

Yurt dışına sefer yapan TIR şoförlerinin ücretleri çok sayıda anlaşmazlığa neden oluyor. Bu anlaşmazlık iki noktada toplanıyor; kıdem tazminatı alacağı ve düşük bildirilen primler nedeniyle emekli aylığında oluşan zarar.

Uluslararası alanda çalışan TIR şoförlerinin ücretleri genelde asgari ücret ve sefere bağlı prim (asgari ücret + yabancı para) esasına göre belirleniyor. Bazı işveren uygulamalarında ise garanti ücret olarak adlandırılan asgari ücret ödenmeyip, sadece sefere bağlı prim ödemesi yapılıyor. Bu ihtimalde de TIR şoförünün ücreti salt sefer primlerinden oluşuyor.

HARCIRAH VERİLİYOR
Sefer primi, uygulamada harcırah olarak adlandırılıyor ve gidilen ülkeye göre değişkenlik gösterebiliyor. Tamamen ücret niteliğindeki bu sefer primi, yol geçiş ücretleri ve diğer masraflar için verilen ve Türkiye’ye dönüşte belge karşılığı kapatılan avanstan farklı bulunuyor.

Bu TIR şoförlerinin aylık ücretleri asgari ücretten gösteriliyor ve kalan ücreti döviz olarak hesaplarına sefer primi ya da harcırah adı altında yatırılıyor. Harcırahın SSK priminden muaf tutulduğu savına dayanarak gerçekleştirilen bu işlem sakat bir işlem durumunda bulunuyor.

Yurtdışına ayda 3-5 sefer yapan bir TIR şoförünün asgari ücretle çalışıyor olamayacağı gerçeği karşısında açılan davalarla bu sakat durumun düzeltilmesi mümkün ise de çıkan sonuç işverenlere çok pahalıya mal oluyor. Zira mahkeme kararıyla ücretin düzeltilmesi durumunda ayda iki asgari ücret tutarında idari para cezası ile fark ücretlerin işçi ve işveren primlerinin gecikme zammı ve cezasıyla ödenme gerekliliği işverenlerin belini bükecek nitelikte bulunuyor.

ZARAR 1.500 LİRA
TIR şoförü hakkını hukuk yoluyla aramasa asgari ücret üzerinden yatırılan primler nedeniyle bir aylık emekli maaşı zararı örneğin 10 yıllık bir süreçte 1.500 lirayı bulabiliyor. Bu zararı ömür boyunca taşımak istemeyen şoförü mahkemeye başvurduğunda yerleşik Yargıtay kararlarında uluslararası alanda faaliyet gösteren TIR şoförlerinin yasal asgari ücretle çalışmayacağı, şoföre yurt dışı çıkışlarında ödenen harcırah veya primlerin ücrete eklenmesi gerektiği kabul ediliyor.

Konunun sigorta primlerini ve bağlanacak aylığı etkileme yönü dışında bir de kıdem tazminatına bakan yönü bulunuyor. Bordroda asgari ücret gözükmesine dayanarak işveren asgari ücret üzerinden vermek, şoför de sefer primleri dahil gerçek ücretinden tazminat almak istiyor. Bu durumda da anlaşmazlık yargı yoluyla çözülmek durumunda kalıyor ve yerleşik Yargıtay kararlarında “Yurt dışı sefer priminin, ücretin eki olmayıp ücret niteliğinde olmakla tazminata esas ücrette doğrudan dikkate alınması gerektiği” vurgulanıyor.

ÇÖZÜM YARGIDA
Kıdem tazminatına ilişkin açılan davalarda asgari ücrete artı olarak sefer başına yapılan ödeme bütünüyle ücret olarak kabul ediliyor ve bu biçimde ödemenin işçinin sefer esnasında yapacağı giderlerle ilgili gündelik fonksiyonu dikkate alınmıyor. Buna karşın Yargıtay’ın 21. ve 10. Hukuk Daireleri prime esas kazanç seviyesi hakkında açılan ücret kayıtdışılığına ilişkin sigortalı hizmet tespiti davalarında TIR şoförlerinin ücret sistemlerinin bu karma niteliğini göz önüne alıyorlar.

Örneğin; “Ücretin asgari (garanti) ücret ve sefer primi toplamından oluşması durumunda, işçinin ayda kaç sefer yaptığı belirlenerek aylık sefer primi ile asgari ücretin toplamı üzerinden tazminata esas ücret tespit olunur. Yurt dışına çıkış periyodunun değişkenlik göstermesi ve gidilen ülkeye göre sefer priminin değişmesi halinde, işçinin bir yılda yapmış olduğu seferlere göre aldığı prim tutarları toplamının bir güne bölünmesi suretiyle günlük tazminata esas ücret belirlenir.” (Yargıtay 7.HD.2013/18261 E. 2014/1037 K.)

ASGARİ ÜCRET OLMAZ
“Çalışma yaşamında daha az vergi ya da sigorta pirimi ödenmesi amacıyla zaman zaman, iş sözleşmesi veya ücret bordrolarında gösterilen ücretlerin gerçeği yansıtmadığı görülmektedir. Bu durumda gerçek ücretin tespiti önem kazanır. İşçinin kıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş, işyerinin özellikleri ve emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate alındığında imzalı bordrolarda yer alan ücretin gerçeği yansıtmadığı şüphesi ortaya çıktığında, bu konuda tanık beyanları gözetilmeli ve işçinin meslekte geçirdiği süre, işyerinde çalıştığı tarihler, meslek unvanı ve fiilen yaptığı iş bildirilerek sendikalarla, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarından emsal ücretin ne olabileceği araştırılmalı ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek bir sonuca gidilmelidir.” (Yargıtay 9.HD. 2011/17648 E. 2013/17351 K.)

“Yaklaşık 9 yıllık çalışması olan TIR şoförünün asgari ücretle çalıştığının kabulü dosya içeriğine ve hayatın gerçeklerine uygun düşmemektedir. Aylık miktarı değişkenlik arz etse de harcırah yurtdışına sefer yapan TIR şoförü ile işveren arasında akdin ücret unsurunun önemli bir bölümünü teşkil eder.” (Yargıtay 9.HD. 2004/22907 E, 2004/10458 K.)  

Bu kararlar uluslararası TIR şoförlerinin kıdem tazminatı ve emekli aylıklarına esas ücret primlerinin eksik hesaplanması tehlikesini yargı yoluyla çözebileceğini net bir biçimde gösteriyor.

Kaynak: http://www.alitezel.com/index.php?sid=yazi&id=7960

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Yorumları