Mazeret İzin Haklarına Toplu Bakış

Kişinin kendisinin veya çocuğunun evlenmesi, yahut birinci derece akrabalarının ölümü onun için bizzat ilgilenilmesini gerektiren önemli olaylardan şüphesiz. Çalışma yaşamı da süreklilik gerektiren bir özellik arz ediyor. Sosyal devletler çalışma yaşamını düzenlemelerle dizayn ederken bu ihtiyaçlara da yer ayırmak durumundalar.

Ülkemizde çalışanlar ayrı ayrı çeşitli düzenlemelerle muhatap bulunuyorlar. Bu düzenlemeler de muhtelif zamanlarda farklı farklı iradelerce çıkartılmış olup aynı durumlara farklı çözümler getirmiş veya hiç getirmemiş durumda bulunuyor.

Çalışma Yaşamında Ücretli Mazeret İzinleri

Hizmet akdiyle çalışanlar bakımından üç büyük iş kanunu yürürlükte bulunuyor. Bunlardan 4857 sayılı İş Kanunu ile 854 sayılı Deniz İş Kanunu mazeret izni adı altında izinden bahsedilmekte ise de bu iznin ücretli mi ücretsiz mi olduğu belli değildi. Evet, işçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinlerin hafta tatil ücretini hak etme veya yıllık izni hak etme bakımından çalışılmış gibi sayılacağı belirtiliyordu ama bu izinlerin ücretli mi ücretsiz mi olduğu net belirtilmiyordu. Bu belirsizlik nedeniyle sözleşme veya toplu iş sözleşmeleri ile elde edilen haklar dışında belirtilen durumlarda direkt ücretli izin kullanılamıyordu.

Torba Kanunla Gelen Mazeret İzin Hakkı

6645 sayılı Torba Kanun ile 4857 sayılı İş Kanununa eklenen ek 2 nci madde ile artık işçi; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin alabilecek.

Bunun dışında tıpkı memurlarda olduğu gibi işçilerin en az yüzde 70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin alma hakları kesinleşmiş oldu.

Gemi Adamlarının Mazeret İzni

854 sayılı Deniz İş Kanununda benzer biçimde evlenmelerde üç güne, ana ve babanın, karı ve kocanın, kardeş ve çocukların ölümünde iki güne kadar verilmesi gereken izin sürelerinin hafta tatili ücreti bakımından çalışılmış gibi sayılacağı düzenlemesi vardı. İşte bu konuda bir değişiklik olmadığı için bu iznin ücretli ücretsiz mi olduğu netleşmemiş olarak kalmış bulunuyor. Bu iznin nasıl kullanılacağı da sözleşmelerle veya toplu iş sözleşmeleri ile cevabını buluyor.

Gazetecilerin Mazeret İzin Hakkı

Basın çalışanlarının tabi olduğu 5953 sayılı Kanunda ise ücretli mazeret izin hakları açıkça düzenlenmiş bulunuyordu. Buna göre gazeteci, çocuğu dünyaya geldiği zaman üç; eşi veya çocuğu, anası veya babası öldüğü zaman dört; çocuğu evlendiği, kardeşi, büyük anne veya büyük babası veya torunu öldüğü zamanlar iki gün olağanüstü ücretli izine hak kazanıyor.

Memurların Mazeret İzinleri

Kamu kurumlarında da 4857 sayılı İş Kanununa tabi çalışanlar dışında 657 sayılı Kanuna tabi memurlar, mazeret izin hakları bakımından tamamen 657 sayılı Kanuna tabi kılınan 399 sayılı KHK’ye tabi sözleşmeli personel, 657 sayılı Kanunun 4/B bendine tabi çalıştırılan sözleşmeli personel ile geçici personel olmaktadır.

657 sayılı Kanunda mazeret izin hakları açıkça düzenlenmiş bulunuyor. Buna göre memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine on gün babalık izni; kendisinin veya çocuğunun evlenmesi ya da eşinin, çocuğunun, kendisinin veya eşinin ana, baba ve kardeşinin ölümü hâllerinde isteği üzerine yedi gün izin verilmesi gerekiyor.  

Bundan başka en az yüzde 70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun (çocuğun evli olması durumunda eşinin de en az yüzde 70 oranında engelli olması kaydıyla) hastalanması hâlinde hastalık raporuna dayalı olarak ana veya babadan sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar mazeret izni verilmesi, keza merkezde atamaya yetkili amir, ilde vali, ilçede kaymakam ve yurt dışında diplomatik misyon şefi tarafından, birim amirinin muvafakati ile bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde, mazeretleri sebebiyle memurlara on gün izin verilmesi mümkün bulunuyor.

Sözleşmelilerin Mazeret İzni Hakları

399 sayılı KHK’ye tabi ve sosyal güvenlik bakımından 4/1-c sigortalısı sayılan sözleşmeli personel mazeret izinleri bakımından 657 sayılı Kanuna tabi memurlar ile aynı hakla sahip bulunuyor. Buna karşın “Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslara” göre çalıştırılan ve sosyal güvenlik bakımından 4/1-a sigortalısı sayılan sözleşmeli personelin mazeret izinleri ise farklı biçimde düzenlenmiş bulunuyor.   

Buna göre sözleşmeli personele isteği üzerine; eşinin doğum yapması halinde iki gün, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi, annesinin, babasının, eşinin, çocuğunun veya kardeşinin ölümü halinde ve her olay için üç gün ücretli mazeret izni verilmesi gerekiyor.

Geçici Personelin Mazeret İzni Hakları

Her yıl yenilenen kararnamelere göre çalıştırılan geçici personelde de mazeret izinleri farklı biçimde düzenlenmiş bulunuyor. Buna göre 2015 yılı Geçici Personel Kararnamesine göre geçici personelin isteği üzerine; eşinin doğum yapması, kendisinin veya çocuğunun evlenmesi, eşinin, çocuğunun, kendisinin veya eşinin, ana, baba veya kardeşinin ölümü halinde ve her olay için 7 gün ücretli mazeret izni verilmesi gerekiyor. Ayrıca, birim amiri tarafından uygun görülmek şartıyla bir sözleşme döneminde toplamda 10 günü geçmemek üzere ücretli mazeret izni alınması da mümkün.  

Çalışanların Mazeret İzin Tablosu

Tüm çalışanların evlenme, ölüm gibi insani hallerde sahip oldukları hakları bir tablo üzerine aktardığımızda görünen en önemli unsur farklılık çarpıcı biçimde ortaya çıkıyor.

 

ÇALIŞANLARIN MAZERET İZİNLERİ

 

Evlenme

Eşin doğum yapması

Çocuğun evlenmesi

Eşin ölümü

Çocuğun ölümü

Ana-baba ölümü

Kardeş ölümü

Büyükanne-Büyükbaba ölümü

Torunun ölümü

Eşin anne veya babasının ölümü

Eşin kardeşinin ölümü

Evlat edinme

Hizmet akdine tabi çalışanlar

3

5

 

3

3

3

3

 

 

 

 

3

Gemi adamları (Denizciler)

3

 

 

2

2

2

2

 

 

 

 

 

Gazeteciler

 

3

2

4

4

4

2

2

2

 

 

 

Memurlar ve 399'lu sözleşmeliler

7

10

7

7

7

7

7

 

 

7

7

 

4/B'li Sözleşmeli Personel

3

2

3

3

3

3

3

 

 

 

 

 

Geçici Personel

7

7

7

7

7

7

7

 

 

7

7

 

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Yorumları