Akaryakıt İstasyonlarında Fiş-Fatura Uygulaması

Akaryakıt İstasyonlarında Fiş-Fatura Uygulaması

 

Akaryakıt istasyonlarında belge düzeni eskiden beri gerek maliyeyi gerekse sektörde faaliyet gösteren vergi mükelleflerini en çok uğraştıran konuların başında gelmektedir.

Akaryakıtın Türkiye’de aşırı pahalı olması, bu durumun akaryakıt kaçakçılığını özendirmesi, KDV oranının % 18 olması ve ayrıca işlem ya da belge hacmi olarak yoğun sirkülasyonu bünyesinde barındırması gibi etkenler sektördeki vergi kayıp kaçağının kavranabilirliğini her daim zorlaştırmış ve bu durum mevzuatta sürekli bir değişiklik ve dinamizmi de beraberinde getirmiştir.

Perakende akaryakıt sektöründe vergi kayıp ve kaçağını kavramaya yönelik devrim gibi düzenleme 2003 yılında 58 Seri No.lu Ödeme Kaydedici Cihaz (ÖKC) Genel Tebliği ile gerçekleşmiştir. İşletme içinde ve daha çok marketlerde görmeye alışık olduğumuz yazar kasalar Maliye Bakanlığının radikal denebilecek düzenlemesi ile açık havaya taşınmış ve akaryakıt pompalarına bağlanmıştır.

Mükelleflerin bu duruma alışması kolay olmamış uyumdaki zorluklar ve gecikmeler nedeniyle bu süreç ancak 31.12.2007 tarihinde tamamlanabilmiştir.

Sürecin tamamlanmasına yönelik Maliyenin son uyarısı 04.10.2007 tarihli 9 no.lu Ödeme Kaydedici Cihaz (ÖKC) Sirkülerinde şu şekilde ifade edilmiştir:

“Buna göre, yükümlülükleri başladığı halde herhangi bir nedenle akaryakıt pompalarını bu güne kadar ödeme kaydedici cihazlara bağlatamamış olan mükellefler, en geç 31/12/2007 tarihine kadar kurulum işlemlerini tamamlayacaklardır. Bu nedenle, ödeme kaydedici cihaz firmalarınca, ödeme kaydedici cihazların montajı ve mali moda alınması konularında mükelleflere 31/12/2007 tarihinden sonraki bir tarih verilmeyecek ve anılan tarih itibariyle bütün akaryakıt pompaları ödeme kaydedici cihazlara bağlanıp kullanılmaya başlanmış olacaktır.”

Maliye Bakanlığı’nın devrim niteliğindeki bu uygulaması sektördeki vergi kayıp kaçağının azaltılmasında büyük rol oynamış, akaryakıt istasyonlarından sipariş usulü fatura ya da bir diğer ifadeyle sahte fatura kestirme dönemi büyük bir oranda son bulmuştur.

Yapılan düzenleme ile sistem şöyle tasarlanmıştır:

Pompalar akaryakıt verilen taşıtın plaka numarası girildikten sonra çalışacak şekilde düzenlenmiş olacaktır. Diğer bir ifade ile taşıtın plaka numarası girilmediği takdirde pompadan akaryakıt akmayacaktır. Şu kadar ki, taşıtlara yapılmayan (bidonla, varille vb.) her türlü akaryakıt satışında pompalara plaka numarası yerine müşterinin adı soyadı veya unvanı bilgileri girilecektir.

Dolayısıyla akaryakıt hangi plakalı araca boşaltılmışsa belge de bu plaka ya da araç sahibi adına düzenlenmiş olacaktır.

Yasal düzenleme bunu emretmekle birlikte maalesef müşterilerdeki eski alışkanlıklar azalarak da olsa devam etmiştir. Yazar kasa fişinin fatura yerine geçtiğini kavrayamayan bazı müşteriler istasyon sahibini fatura düzenlemeye zorlamakta daha da kötüsü gerçekte yakıt alışı olmadığı halde işletmelerinde gider gösterebilmek amacıyla istasyon sahibinden işletmesi adına akaryakıt faturası düzenlenmesini talep edebilmektedirler.

Halbuki Maliye bu konudaki tereddütleri gidermek amacıyla 07.09.2006 tarihinde 68 seri no.lu Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliğini yayımlamış ve tebliğde akaryakıt istasyonlarında belge düzenine ilişkin önemli açıklamalar yapmıştır.

A. AKARYAKIT POMPALARINDAN ÇIKAN FİŞ FATURA YERİNE GEÇMEKTEDİR

68 Seri no.lu ÖKC Genel Tebliğine göre akaryakıt pompalarının bağlı olduğu ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle otomatik olarak düzenlenen fişlerin, 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 232’inci maddesi gereğince fatura düzenleme tutarının (2017 yılı için 900 TL) altında veya üstünde olsa dahi “fatura yerine geçen belge” olarak kabul edilmesi ve bu şekilde belgelenen satışlar dolayısıyla nihai tüketiciler veya vergi mükelleflerince yapılan fatura düzenleme taleplerinin dikkate alınmaması gerekmektedir. Tebliğdeki bu ifade ile mükellefler arasında var olan bu konudaki tereddütler net bir şekilde giderilmiştir.

B. AKARYAKIT FİŞLERİNİN FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNİN UYGUN GÖRÜLDÜĞÜ DURUMLAR

Akaryakıt pompalarına bağlı yazar kasalardan otomatik çıkan fişler fatura yerine geçmekle birlikte bunun istisnaları başka bir ifadeyle sonradan faturaya dönüştürülmesi uygun görülen durumlar da mevcuttur.

68 seri no.lu ÖKC genel tebliğinde Taşıt veya Müşteri Tanıma Sistemleri Kullanılarak veya Özel Anlaşmalara Dayanılarak Yapılan Akaryakıt Satışlarında Belge Düzenine ilişkin açıklamalarda bulunulmuştur.

Akaryakıt istasyonlarında bugün farklı yöntemlerle akaryakıt alımı yapılmakta, işletmelerine kayıtlı çok sayıda aracı bulunan firmalar bu yolla gerek toplu alım avantajlarından yararlanmakta gerekse de işlem ya da belge bazındaki sirkülasyonu asgariye indirme gayesi gütmektedirler.

Sektörde farklı akaryakıt satış yöntemleri şu şekildedir:

1. Taşıt ya da müşteri tanıma sistemi
2. Özel anlaşmalar
3. Bedeli peşin ödenen akaryakıt satışları
4. Miktar üzerinden yapılan anlaşmalar

Akaryakıt firmalarının sektördeki pasta payını ve cirolarını artırmalarına yarayan bu sistemin müşterilere de ciddi faydası bulunmaktadır. Bu faydalar:

• Müşteri işletme, yakıtı indirimli fiyattan satın almakta
• Çok sayıda taşıtı olduğu dikkate alındığında çok sayıda personeli ya da şoförüyle her defasında para alışverişi yükünden kurtulmakta
• Çok sayıda yazar kasa fişi yerine tek bir fatura ile kayıt yaparak muhasebe departmanının yükünü azaltmakta

Böylece iş ve işlemlerinde etkinlik ve verimliliği artırmaktadır.

Sayılan bu yöntemler vasıtasıyla akaryakıt alınması durumunda akaryakıt pompalarından otomatik olarak üretilen ÖKC fişlerinin faturaya dönüştürülmesi 68 seri no.lu tebliğ ile uygun görülmüştür.

Faturaya dönüştürülmesi tebliğ ile uygun görülen yazar kasa ya da ödeme kaydedici cihaz fişleri bu yöntemlerden biri vasıtasıyla yapılan akaryakıt alımlarına ilişkin olup bunların dışındaki akaryakıt fişlerinin faturaya dönüştürülmesi (fatura düzenleme sınırının üstünde olsa dahi) söz konusu olmayacak, bu yönde müşterilerden gelen talep de istasyon sahipleri tarafından kesinlikle dikkate alınmayacaktır.

1.TAŞIT YA DA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ

Bu sistemde Akaryakıt dağıtım şirketi veya bayiinin kendisi ile iskontolu anlaşma yapan özel ya da kamu gerçek ya da tüzel kişileri kendileri için akaryakıt dağıtım şirketince  düzenlenmiş çipli kartları akaryakıt alımı sırasında kullanmakta, ancak bu kişilerce o esnada herhangi bir ödeme yapılmamaktadır.

Bu tür satışlarda bedel sonradan topluca tahsil edilmektedir. Fatura düzenleme sırasında sözleşmedeki iskonto oranı dikkate alınmakta fatura buna göre düzenlenmektedir. 68 sıra no.lu ÖKC Genel Tebliğine göre bu tür satışlarda KDV beyan dönemi aşılmamak şartıyla faturaların 15 günlük periyodlar halinde düzenlenmesi gerekmektedir.

Bu şekilde akaryakıt satışı yapılan kişiler adına düzenlenecek faturanın her iki nüshasının ekinde faturaya dönüştürülen fişlere ait taşıtın plaka no.su, akaryakıt cinsi, miktarı ve tutarı liste halinde belirtilecektir. Bu sistem kapsamında düzenlenen fişlerin tarih ve numarasının listede belirtilmesine gerek yoktur.

Akaryakıt istasyonu işletmeleri veya dağıtım şirketleri bahse konu listeleri, faturanın düzenlendiği tarih itibariyle hazırlayacaklar ve kaşeleyip imzaladıktan sonra gerektiğinde ibraz edilmek üzere ilgili faturayla birlikte muhafaza edeceklerdir. İşletmeler, muhasebe kayıtlarında bu faturalarda yazılı miktar ve tutarları esas alacaklardır.

Bu şekil düzenlenen fişlerin üzerinde “TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi bulunduğundan bu fişlerin faturaya dönüştürülürken ayrıca elle “İPTAL” yazılarak iptal edilmesine gerek bulunmamaktadır.

2.ÖZEL ANLAŞMALAR

Özellikle yerel düzeydeki firmaların kullandığı bu sistemde yereldeki akaryakıt bayileri ile anlaşma yapılarak ödemelerin her akaryakıt alımında yapılmasından ziyade bedelin sonradan topluca yapılması yolu seçilerek işlemlerde kolaylık sağlanmakta, diğer yandan da toplu alım avantajından yararlanılarak iskontolu alım yapılmaktadır.

Bu tür alımlar sözlü ya da yazılı anlaşmaya dayanmakta, herhangi bir taşıt tanıma ya da akıllı kart uygulaması olmadan alım gerçekleşmektedir.

Bu sistemde yapılan alımlar için yine yukarıda yer verdiğimiz tebliğ hükmü gereğince KDV beyan dönemi aşılmamak şartıyla faturaların 15 günlük periyodlar halinde düzenlenmesi gerekmektedir.

Bu sistemde kart kullanılmadığından, ödeme kaydedici cihaz fişlerinde “TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi bulunmamakta, bu nedenle de bu fişlerin üzerine “İPTAL” şerhi düşülerek elle iptalinin sağlanması gerekmektedir.

Bu şekilde akaryakıt satışı yapılan kişiler adına düzenlenecek faturanın her iki nüshasının ekinde fişin tarihi ve numarası, taşıtın plaka no.su, akaryakıt cinsi, miktarı ve tutarı liste halinde belirtilecektir.

Bahse konu fişler, adına fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlara verilecek ve bu kişi veya kuruluşlarca ilgili faturaya eklenmek suretiyle saklanacaktır.

Adına fatura düzenlenen kişi ve kuruluşların söz konusu belgeleri gider belgesi olarak kullanabilmeleri için fatura üzerindeki tutar ile ekindeki iptal edilmiş ödeme kaydedici cihaz fişlerinin toplam tutarının birbirine eşit olması gerekmektedir. Ödeme kaydedici cihaz fişlerinin toplam tutarının faturada yazılı tutardan daha az olması halinde, adına fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlar muhasebe kayıtlarında fişlerin toplam tutarını esas alacaklardır.

3.BEDELİ PEŞİN ÖDENEN ALIMLAR

Bu sistemde ileride alınacak akaryakıtın bedeli peşin ödenmekte, yapılan sözleşmeye göre fiyat değişimleri faturaya sonradan yansıtılmaktadır. Bu alımlar taşıt veya müşteri tanıma sistemi kapsamında yapılabileceği gibi özel anlaşmalar kapsamında da yapılabilir. Bu konuyla ilgili 68 Seri no.lu ÖKC Genel Tebliğindeki aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

“Bedeli peşin ödenip faturası düzenlenmiş bulunan satışlarla ilgili olarak bilahare taşıtlara yapılacak akaryakıt teslimlerinde, pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlardan otomatik olarak çıkacak fişlerin daha önce düzenlenmiş bulunan faturalarla ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Buna göre dağıtım şirketleri ve/veya akaryakıt istasyon işletmelerinin bedelini peşin tahsil ederek düzenlemiş oldukları faturalara eklenmek üzere, her ayın sonu itibariyle o ay içerisinde yapılan satışlara ilişkin olarak (Bu tebliğin (2) numaralı bölümünde belirtildiği şekilde) iki örnek liste hazırlayacaklardır. Söz konusu listeler işletmelerce, imzalanıp kaşelendikten sonra bir örneği daha önce düzenlenmiş bulunan faturanın işletmede kalan nüshasına eklenecek, diğer örneği de faturanın ilk nüshasına eklenmek üzere alıcıya verilecektir. Akaryakıt teslimi sırasında otomatik olarak çıkan fişler, bu tebliğin (2) numaralı bölümünde belirtildiği şekilde akaryakıt istasyonu işletmelerince iptal edilerek, adına fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlarca saklanacaktır.”

4.MİKTAR ÜZERİNDEN YAPILAN ANLAŞMALAR

Dağıtım şirketleri ve/veya akaryakıt istasyon işletmeleri ile alıcılar arasındaki anlaşmanın, satılacak akaryakıtın miktarı itibariyle yapıldığı hallerde, önceden düzenlenen faturada yazılı tutar ile bu  faturaya istinaden yapılan akaryakıt teslimlerine ilişkin ödeme kaydedici cihaz fişlerinde yazılı tutarların toplamı arasında (akaryakıtın teslim edildiği tarihlerdeki birim fiyatının farklı olması dolayısıyla) farklılık olması durumunda, muhasebe kayıtlarında fatura üzerinde yazılı tutar esas alınacaktır.

C. AKARYAKIT SATIŞLARINDA BELGE DÜZENİYLE İLGİLİ DİĞER HUSUSLAR

Tankerlerden Yapılan Akaryakıt Satışları

İstasyon dışında müşterinin istediği mahalde teslim edilmek üzere tankerlerle taşınan veya taşıttırılan akaryakıt satışlarında aşağıda belirtildiği şekilde işlem yapılacaktır.

a) Pompadan akaryakıt alınabilmesi için taşıtın plaka numarasının veya alıcıya ilişkin bilgilerin ödeme kaydedici cihaza girilmesi zorunlu olduğundan, tankere dolum yapılırken satış yapılacak müşterilere ait plaka no (plakası yoksa “PLAKASIZ” ifadesi yazılacaktır) ve ad-soyad/unvan (unvan bilgilerinin kısaltılarak yazılması mümkündür) bilgileri girilecek ve satılan akaryakıtın cins miktar ve tutarlarını gösterecek şekilde her bir müşteri için ayrı ayrı ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlenecektir.

b) Ödeme kaydedici cihaz fişlerinde görülen müşterilerin her biri için Vergi Usul Kanununa göre sevk irsaliyesi düzenlenecek ve araçta bir örneği bulundurulacaktır.

c) Düzenlenen ödeme kaydedici cihaz fişleri akaryakıtın teslimi anında müşteriye verilecektir.

d) Müşterinin ödeme kaydedici cihaz fişinde gösterilen miktardan daha az akaryakıt alması halinde alınmayan akaryakıtın karşılığı olarak;

– Müşterinin gelir, kurumlar veya katma değer vergisinden dolayı mükellefiyetinin bulunması halinde, müşteri tarafından akaryakıt istasyonu işletmecisi adına iade amacıyla fatura (serbest meslek erbabı ise serbest meslek makbuzu),

– Müşterinin, gelir, kurumlar veya katma değer vergisinden dolayı mükellefiyetinin bulunmaması halinde ise akaryakıt istasyonu işletmecisi tarafından Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesinde belirlenen asgari bilgileri ve müşterinin imzasını içerecek şekilde gider pusulası (gelir vergisi tevkifatı yapılmaksızın), düzenlenecektir.

Bu şekilde düzenlenen fatura, serbest meslek makbuzu veya gider pusulalarının üzerinde, ilgili ödeme kaydedici cihaz fişinin tarih ve numarası ile iade edilen akaryakıta ilişkin katma değer vergisi (satış bedelinden ayrı olarak) gösterilecektir.

e) Müşteriler tarafından alınmayan ve yukarıda belirtildiği şekilde belgelenen akaryakıt, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın akaryakıt istasyonundaki tanka boşaltılacaktır.

Test ve Sevk Amaçlı Alımlar

Akaryakıt istasyonlarındaki pompalardan, taşıtlara yapılan satışların dışında test ve sevk amaçlı akaryakıt alımları da olabilmektedir. Pompalardan test amaçlı bir alım olduğu takdirde fişin plaka bilgisi bölümüne “TEST” ibaresi girilerek akaryakıt alımı gerçekleştirilecek ve testin tamamlanmasını müteakip alınan akaryakıt tanka boşaltılacaktır.

Aynı mükellefin diğer istasyonları veya depolarına sevk edilmek üzere pompalardan bir alım yapıldığı takdirde fişin plaka bilgisi bölümüne “SEVK” ibaresi ile birlikte taşımanın yapılacağı aracın plaka numarası ve taşınacak yerin adı girilecektir. Pompalardan gerçekleştirilecek sevk amaçlı alımlar, yalnızca birden fazla istasyona veya depoya sahip akaryakıt istasyonu işletmecilerinin bu depo veya istasyonları arasında gerçekleştirecekleri sevkiyatlara yönelik olarak yapılabilecek, bunun dışında pompalardan sevk amaçlı herhangi bir çıkış yapılamayacaktır. Sevk yapılacak yer için ayrıca Vergi Usul Kanununa göre sevk irsaliyesi düzenlenecektir.

Yanlış Plaka Numarası Girilmesi

Ödeme kaydedici cihazların hafıza ünitelerinin silinemez ve değiştirilemez özellikte olması sebebiyle pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle düzenlenen fişler üzerinde yer alan yanlış plaka bilgilerinin cihaz üzerinden düzeltilmesi mümkün bulunmamaktadır. Bu nedenle yanlış plaka bilgisi ihtiva eden ödeme kaydedici cihaz fişlerinin düzeltilmesi için, hatalı fiş iptal edilerek bunun yerine Vergi Usul Kanununa göre fatura düzenlenmesi gerekmektedir. Düzenlenecek faturanın üzerinde iptal edilen ödeme kaydedici cihaz fişinin tarih ve numarası da yer alacaktır. Hatalı fiş, istenildiğinde ibraz edilmek üzere akaryakıt istasyonu işletmecisi tarafından faturanın ikinci nüshasına eklenmek suretiyle saklanacak, söz konusu hatalı işlemlerin sık olması veya tereddüt uyandırması halinde ilgili mükellef hesapları incelemeye alınacaktır. Şu kadar ki bahse konu düzeltme taleplerinin Vergi Usul Kanununun 219 uncu maddesinde hükme bağlanan kayıt nizamına ilişkin süreler içerisinde yapılması ve bu süreler içinde yapılmayan düzeltme taleplerinin dikkate alınmaması gerekmektedir.

Yanlış plaka numarası ihtiva eden ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlediği ve bunları yukarıda belirtildiği şekilde düzeltmediği tespit edilen mükelleflere her bir tespit için ayrı ayrı olmak ve mükellef grupları dikkate alınmak suretiyle Vergi Usul Kanununun 352/II-7 maddesine göre ikinci derece usulsüzlük cezası kesilecektir.

D. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Akaryakıt istasyonlarında 2003 yılında 58 seri no.lu ÖKC genel tebliği ile yarı otomasyon sistemine geçilmiş ve manuel fiş fatura düzenleme uygulamasına son verilmiştir. Akaryakıt istasyonlarında belge düzenine ilişkin geniş açıklamaların yer aldığı 68 Seri No.lu ÖKC Genel Tebliğine göre sistemden otomatik çıkan yazar kasa fişleri 213 Sayılı Vergi Usul Kanunun 232’inci maddesinde yer alan fatura düzenleme zorunluluğu sınırını aşsa dahi ticari, zirai, mesleki kazançların tespiti sırasında yasal gider belgesi olarak kabul görmektedir. Bu nedenle istasyon sahiplerinin müşterilerden gelen fişe ilaveten bir de fatura düzenlenmesi taleplerini dikkate almamaları gerekmektedir.

Bunun yanında akaryakıt satış ya da pazarlama yöntemlerinin yapısından kaynaklanan zorunluluktan dolayı bazı fişlerin akaryakıt istasyonu sahiplerince sonradan faturaya dönüştürülmesinin tebliğ ile uygun görüldüğünü ve bu yöntemlerin hangisi olduğunu ve fişlerin iptal prosedürünü yukarıda anlatmıştık. İstasyon sahibi vergi mükelleflerinin mükerrer satış kaydı yapmamaları açısından bu hususa özellikle dikkat etmeleri gerekmektedir.

Bu arada geriye dönük iptal edilecek fişlerin ayıklanması işinin mükellef ve muhasebecileri bir hayli yorduğunu belirtmeden geçemeyeceğiz. Yapılacak yeni düzenlemelerde bu hususun da göz önünde bulundurulması önemlidir.

Perakende akaryakıt sektöründe yapılması gereken yeni hamle artık yarı otomasyondan tam otomasyon sistemine geçecek düzenlemelerin yapılmasıdır. Zira plakanın sisteme elle girilmesi imkanı istasyon çalışanlarına, gerçekte ticari, zirai, mesleki faaliyetinden dolayı vergi mükellefi olmayan kişilere ait taşıtlara boşaltılan akaryakıtın fişini para karşılığı ticari, zirai ve mesleki faaliyetinden dolayı vergi mükellefi olan kişiler adına (bu kişilere ait taşıtların plaka no.su girilerek) düzenleme fırsatı sunmaktadır.

İlk zamanlarda plakanın sisteme elle girilmesi o zamanın teknolojik koşulları değerlendirildiğinde makul karşılanabilirdi ancak günümüz teknolojik imkânları göz önüne alındığında bu yöntem artık ilkel kaçmaktadır. Bunun yerine artık aracın plakasının akaryakıt pompası tarafından otomatik okunduğu bir sistemden bahsedebiliriz. Eğer böyle bir sisteme geçilirse perakende akaryakıt sektöründe vergi kayıp kaçağı önemli bir oranda düşecektir.

KAYNAKÇA

1) 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

2) 58 Seri Nolu Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliği

3) 68 Seri Nolu Ödeme Kaydedici Cihaz Genel Tebliği

4) 9 Nolu Ödeme Kaydedici Cihaz Sirküleri

Sosyal Medya'da Paylaş

Facebook Yorumları